Przedszkola Leśne – edukacja bez murów i ograniczeń

Od jakiegoś czasu powoli otwieramy się na różne formy edukacji alternatywnej, chociaż do wielu krajów w tym względzie jeszcze nam bardzo daleko. Jednak coraz częściej nowe jej formy są akceptowane – choćby przedszkola leśne. Najbardziej popularne są oczywiście w krajach skandynawskich, Niemczech, Szkocji, Austrii, Czechach, Japonii i USA. W tych krajach działają już od dłuższego czasu, a ich popularność jest wręcz zachwycająca.

Czym są leśne przedszkola?

Wyobraź sobie ciepły, letni dzień kiedy spacerujesz po lesie, w okół jest tylko cisza… Dzieci skupione siedzą w kręgu, ale nie na dywanie, tylko leśnym mchu, wsłuchane w opowiadania nauczyciela i włączone w ciekawą rozmowę. A inspiracją do niej jest po prostu otaczająca dzieci natura.

Przedszkola leśne zlokalizowane są w miejscach takich jak: las, łąka, plaża. Nie ma tam budynku, murów, nic co ograniczałoby kontakt dzieci z naturą. Miejsca lokalizacji takich przedszkoli to każde miejsce, które inspiruje i łączy z naturą. W leśnych przedszkolach dzieci są wychowywane w zgodzie z naturą i jej cyklicznością. Wychowanie oparte jest o poszanowanie otaczającego dzieci środowiska naturalnego, kulturowego i historycznego. W leśnych przedszkolach dzieci spędzają 80% czasu bawiąc się na dworze, a nauka przebiega w sprzyjającym rozwojowi otoczeniu przyrody.

Edukacja w przedszkolach leśnych przebiega nie tylko w pełnej harmonii z naturą, ale także jest dostosowana do naturalnego rozwoju dziecka, jego indywidualnych możliwości. Co daje zatem dzieciom leśne przedszkole?

• szacunek i zaufanie do opiekunów i nauczycieli,
• samodzielność w działaniu i myśleniu,
• świadomość własnych możliwości poprzez podejmowanie wyzwań i ryzyka w czasie eksplorowania otoczenia,
• możliwość wyrażania własnej opinii, asertywnej postawy,
• dziecko otrzymuje empatię i zrozumienie,
• brak szczególnego planu i scenariusza, nauka w procesie „flow”, spontaniczna,
• swobodna zabawa jest podstawą zdobywania wiedzy o otaczającym świecie,
• nauczyciel jako towarzysz i obserwator dziecka, opiekuńczy, ale nie nadopiekuńczy.

Wybór pedagogiki takiego przedszkola jest bardzo indywidualną kwestią, ale zwykle opiera się ona na pedagogikach alternatywnych, takich jak: waldorfowska, montessori czy demokratyczna. W Niemczech natomiast istnieje specjalna pedagika przeżyć i przygody, która niejako wpisana jest w tradycję leśnych przedszkoli. Jak już wcześniej wspominałam przedszkola opierają się na tzw. teorii „flow learning” (Joseph Cornell) – nauka przepływu, czyli budzenie w dziecku entuzjazmu, pozwolenie na doświadczanie,  a także dzielenie się inspiracjami.

 

Przeżycia inne niż wszystkie…

Dzieci w leśnych przedszkolach doświadczają zupełnie czegoś innego, niż te uczone w tradycyjny sposób w budynku, nie tylko z uwagi na zastosowanie edukacji alternatywnej, ale również sam fakt uczenia się w naturalnym środowisku. Kwestie, których doświadczają w inny sposób to m.in. akustyka.

Las czy łąka to dla dzieci wyjątkowe doświadczenie ciszy. Cisza i milczenie to ważne przeżycia dla człowieka, kiedy może się zatrzymać, zastanowić, przemyśleć wiele spraw. Pomaga ona się zregenerować, odpocząć, skoncentrować i utrzymać wewnętrzny spokój. Dzięki naturze dzieci w naturalny sposób doświadczają tego zjawiska. Jednym z ulubionych zajęć dzieci w leśnych przedszkolach jest właśnie „wyławianie pojedynczych dźwięków”. Dźwięków, takich jak kroki, spadające liście, poderwanie się ptaka, czy ptasi śpiew, szum drzew, huk potoku. Nauczyciel wspiera doświadczenie ciszy poprzez różnego rodzaju zabawy z wyłączeniem poszczególnych zmysłów. 

Las jest też dla dzieci miejscem zabawy, to on jest placem zabaw, a wszystko co w nim naturalnie znajdą może stać się zabawką. Tak właśnie z patyków i gałęzi można zbudować szałas, wykorzystać je do zabawy w rycerzy, zbudować miasteczko i wszystko co tylko przyjdzie dzieciom do głowy, powalone pnie, gałęzie, kamienie, stają się dziecięcym miejscem nieograniczonych zabaw i kreatywności.

Odmienną kwestią jest też ogromne zaangażowanie rodziców. W Niemczech przedszkola prowadzone są przez tzw. inicjatywy rodziców – stowarzyszenia. To nie jest tylko akceptacja takiej formy przez rodziców. Oni aktywnie uczestniczą w tworzeniu leśnej społeczności. Rodzice nie posyłają dzieci do leśnego przedszkola. Ono jest ich filozofią. Filozofią rodziców kreatywnych i z dużą wyobraźnią. Dlatego też mówi się, że przedszkola leśne są dla wszystkich dzieci, ale nie dla wszystkich rodziców. Każde dziecko odnajdzie się w tym pięknym, szczęśliwym świecie, ale nie każdy rodzic… Tak prościej mówiąc, jeśli akceptujesz zdanie: „brudne dziecko – to szczęśliwe dziecko”, to jesteś już w połowie drogi.

Rodzic musi być też gotowy by zapewnić dziecku odpowiedni ubiór na każdą pogodę, musi być gotowy na to, że dziecko będzie mokre i brudne po zajęciach. Pierwsze kroki w przedszkolu to też towarzyszenie dziecku, nie ma rzucania na głęboką wodę, bardzo ważna jest adaptacja, która przez pierwsze tygodnie przebiega przy towarzystwie rodzica. Rodzic musi też zmierzyć się z mitami dotyczącymi zdrowia swojego dziecka – wbrew pozorom dzieci wychowywane w ten sposób, spędzające dużo czasu na świeżym powietrzu znacznie mniej chorują.

Ważnym aspektem jest, że przedszkola leśne w Polsce współpracujące z Polskim Instytutem Przedszkoli Leśnych realizują postawę programową, więc dzieci są przygotowane do podjęcia nauki szkolnej.

Dzieci w tradycyjnej szkole, a dzieci lasu

Dzieci wychowywane w tradycyjnej szkole dzielą znaczne różnice od dzieci wychowywane w leśnych przedszkolach/szkołach. Jednak są to tylko wybrane cechy różniące te dwa rodzaje dziecięcej edukacji. Rozważania na ten temat można by prowadzić nieskończoność i podawać mnóstwo zalet, jakie niosą ze sobą leśne przedszkola. Przedstawiłam je w poniższej tabeli:

Tradycyjna szkoła	Dzieci lasu
– mało ruchu – duży poziom hałasu – ograniczenie murami szkoły, – często chorują, – zabawki ograniczające zabawę.	– dużo ruchu – mały poziom hałasu – brak ograniczeń, nauka na świeżym powietrzu – rzadko chorują, – wszystko jest zabawą.

Czy szkoły leśne to naprawdę całkowity brak schronienia?

Nie do końca. Nie mamy takiego stojącego budynku, ale warunkiem powstania leśnej szkoły w ogóle jest to by dzieci miały w razie pogorszenia pogody, lub gdy jest im za zimno gdzie się schronić i ogrzać. Dlatego też zawsze w takim miejscu znajduje się specjalnie przygotowany i przystosowany namiotu, tipi lub wspólnie zbudowany szałas. Zawsze mają też śpiwór, w którym mogą się ogrzać.

Jak założyć leśne przedszkole?

Wydawać by się mogło, że założenie przedszkola leśnego jest bardzo proste i niewiele kosztuje. Jednak nie ma co się łudzić. Musimy liczyć się z kosztami takimi jak wyposażenie przedszkola w bazę naukową i niezbędny sprzęt turystyczny – który kosztuje niemało (wie o, tym każdy kto choć trochę biwakował). Najdroższe jest przygotowanie bazy terenowej – koszt uzależniony jest od tego jaką formę schronienia wybierzemy (a ta jest niezbędna do założenia przedszkola). Kolejne koszta to utrzymanie pracowników, ubezpieczenia, media, szkolenia kadry.

Na koniec trzeba również uzyskać niezbędne pozwolenia. Jeśli chcemy by placówka była zarejestrowana jako oświatowa konieczne są opinie określone przez MEN w rozporządzeniu w sprawie innych form wychowania przedszkolnego.

 

Gdzie w Polsce znajdziemy przedszkola leśne?

Przedszkola leśne w Polsce funkcjonują od jakiś 6 lat. Nie jest ich wiele. Postanowiłam zrobić dla Was jednak mały przegląd i podrzucam linki.

1. Puszczyk w Białymstoku – http://www.puszczyk.edu.pl/
2. Leśne Gzubki w Poznaniu – http://lesnegzubki.pl/
3. Leśna Baza Wilczek w Gdańsku – www.wilczek.edu.pl
4. Przedszkole Leśne Włóczykij w Ostrołęce – www.przedszkolelesne.org.pl
   
5. Dziupla w Kielcach – facebook.com/przedszkoledziupla
6. Przedszkole niepubliczne Widnokrąg w Michałówku – facebook.com/przedszkolewidnokrag

Bibliografia:

1. https://dziecisawazne.pl/lesne-przedszkola-bez-murow-z-otwarciem-na-nature/
2. https://dzikiezycie.pl/archiwum/2016/luty-2016/przedszkola-lesne-kilka-refleksji-o-wychowaniu-w-lesie
3. https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103085,25362989,coraz-wiecej-lesnych-przedszkoli-w-polsce-dla-wszystkich-dzieci.html
4. https://mambiznes.pl/wlasny-biznes/zalozyc-lesne-przedszkole-85390
5. http://www.puszczyk.edu.pl/
6. https://lesneprzedszkola.pl/